Институт развития электроэнергетики и энергосбережения

Мәжіліс үйі, 10 маусым. Бүгін Мәжілісте Үкімет сағаты өтті. Тақырыбы – "Электр энергетикасы саласын дамыту және Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті-Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың"Nur Otan" партиясының ХVIII съезінде берген тапсырмаларын орындау жөніндегі шаралар туралы".

Отырысты ашқан Мәжіліс Төрағасының орынбасары Гүлмира Исимбаева, атап айтқанда, "Nur Otan" партиясының XVIII съезінде сөйлеген сөзінде Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті - Елбасы Н.Ә.Назарбаев қазақстандықтардың өмір сүру сапасын арттыру бойынша шұғыл шаралар қабылдау қажеттігіне, оның ішінде газдандыруға және электрмен жабдықтауға 190 миллиард теңге сомасында қосымша қаражат бөлу жөніндегі тапсырманың Әлеуметтік және экономикалық маңызы зор екеніне ерекше назар аударғанын атап өтті. Осыған байланысты, алдағы үш жылдық кезеңге арналған республикалық бюджетте энергетика объектілерін реконструкциялау және салу үшін жалпы сомасы 30,9 млрд.теңге қаражат көзделген. Осы саланы реформалауды заңнамалық қамтамасыз етуге келетін болсақ, соңғы жылдары Парламент қуат нарығын құруға, "бірыңғай операторды" енгізуге, энергия беруші ұйымдарды ірілендіруге, баламалы энергетиканы қолдауға бағытталған барлық қажетті Заңдарды қабылдады. Жобаларды іріктеудің аукциондық тетігін енгізу туралы жақында қабылданған түзетулер ЖЭК объектілерінен электр энергиясының құнын төмендету түрінде оң нәтижелер беретіні қуантады. Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың тиісті тапсырмаларының арқасында тарифтерге қатысты жағдай соңғы уақытта айтарлықтай тұрақтанды. Жұмыстың осы учаскесіне жауапты мемлекеттік органдар электр энергиясы құнының негізсіз өсуіне жол бермеуді қатаң қадағалауы қажет.

Депутаттарға Қазақстанның электр энергетикасының ағымдағы жай-күйі туралы баяндай отырып, министр энергетиканат Бозымбаев бүгінде Қазақстанның бірыңғай энергетикалық жүйесі тұрақты жұмыс істеп тұрғанын атап өтті. БЭЖ-дің жүйелік сенімділігі толық қамтамасыз етілді, экономика мен халықтың электр энергиясына қажеттілігі қанағаттандырылды. Министр сондай-ақ парламентшілерге энергия теңгерімі, қуат теңгерімі, тұтыну, жаңартылатын энергия көздерін (ЖЭК) дамыту туралы баяндады. Саланың перспективалары туралы айта келе, министр, атап айтқанда, бүгінгі таңда Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасы Н. Ә.Назарбаевтың Электр энергетикасы мәселелері жөніндегі тапсырмасын іске асыру жөніндегі Операциялық жоспар бекітілгенін хабарлады. Газтурбиналық электр станцияларын, сондай-ақ Шүлбі және Қапшағай ГЭС контрреттегіштерін салу мәселесі қарастырылуда. Шымкент ЖЭО алаңында жаңа бу-газ электр станциясын салу бойынша жобаны іске асыру басталды. "Нұрлы жол" бағдарламасы шеңберінде 500 кВ "Солтүстік-Шығыс-Оңтүстік" өңіраралық желісі құрылысының жобасын іске асырудың табысты тәжірибесі бірқатар жаңа жобаларды іске асыруға мүмкіндік беруі тиіс. Тақырыпты дамытуда мәжілістің Экология және табиғатты пайдалану мәселелері жөніндегі комитетінің төрағасы Глеб Щегельский Дүниежүзілік Банктің зерттеулеріне сәйкес бірқатар проблемалар бар екенін айтты, олар: саланың өндіруші қуаттарды жаңарту үшін инвестициялардың үлкен көлеміне қажеттілігі; экономиканың жоғары энергия сыйымдылығы және энергия тиімділігінің төмен деңгейі; энергетика объектілерінің төмен экологиялылығы. Осыған байланысты Парламент мүшесі энергетика саласының негізгі активтерінің жоғары тозуы, өндіруші қуаттардың тозуы сияқты аспектілерді атап өтті. Сала төмен инвестициялық тартымдылығымен сипатталады. Депутат Үкіметке түпкі тұтынушылар үшін электр энергиясы тарифтерінің негізсіз өсуіне жол бермеу жөніндегі жұмысты жалғастыруды ұсыну қажет деп санайды. Мәжіліс комитетінің төрағасы экология мәселелеріне ерекше тоқталды. Әлемдік қоғамдастықтың төмен көміртекті дамуға көшуі және Қазақстанның Париж келісімі бойынша міндеттемелер қабылдауы аясында олардың өзектілігі артып келеді. Энергия өндірудің экологиялық аспектісі туралы айта келе, депутат көмір электр станцияларының экологиялылығын арттыруға бағытталған озық инновациялық технологияларды енгізуге назар аударуды қажет деп санаймыз. Парламентарий жаңартылатын энергетика секторын дамытудағы оң үрдістерге назар аударды. Мәжіліс комитеті өткен жылдың желтоқсан айында осы тақырып бойынша конференция өткізді.

Саланың осы және басқа да мәселелерін талқылау кезінде парламентшілер тарапынан бірқатар мәселелер айтылды. Депутат Сапар Ахметов қабылданған шаралар, оның ішінде заңнамалық шаралар электр энергиясын тұтынушылар үшін көрсетілетін қызметтер сапасын арттыруға қалай әсер етті? Депутат Альберт Рау: желілерді электр желілері кәсіпорындарының балансына беру процесі неге соншалықты баяу жүзеге асырылуда және иесіз желілер проблемасы қандай мерзімде толығымен жойылады? Коммуналдық желілерге келетін болсақ, оларды беру мерзімі өтіп кетті. Мұның себебі неде екенін түсіндіріңіз? Депутат Дархан Мыңбай: 2014-2016 жылдар аралығында бүкіл республика бойынша ЖЭК-тің 5 қондырғысы ғана іске асырылды. Осы мақсаттарға бөлінген 118 млн. теңгенің үш жыл ішінде тек 11 млн.теңгесі, яғни 10% - дан азы ғана пайдаланылды. Немен байланысты әлсіз халықтың қызығушылығы осындай нысан мемлекеттік қолдау? Парламентарий Қаржы министрлігінің өкілінен осы мәселе бойынша ағымдағы жағдайға түсініктеме беруді сұрады. Депутат Серік Сейдуманов: негізгі активтерді жаңарту және қайта құру бойынша электр энергетикалық нарыққа қатысушылардың күш-жігерін қолдау үшін министрлік қандай шаралар қабылдауда? Электр энергетикасы саласының генерациялайтын активтерінің тозуына мониторинг жүргізіліп жатыр ма? Өйткені, қазіргі уақытта Министрліктің мұндай құзыреті жоқ. Сіздің ведомствоға осындай құқықты заңнамалық тұрғыдан бекіту қажет деп ойламайсыз ба? Депутат Мейрам Пішембаев: биогаз станциялары өз тарифтерін небәрі 1% - ға төмендетті. Бұл немен байланысты? Неліктен аукциондық механизм оларға қатысты күтілетін нәтиже бермеді? Министрге арнаған сөзінде депутат Ахмет Мурадов: ауылда бұрын қолданыста болған, бірақ арзан электр генераторларын орнатуға тыйым салудың негізі неде деп сұрады. Және қандай мақсат салудағы энергетика Министрлігі енгізгенде мұндай тыйым салу үшін ауылшаруашылық тауар өндірушілердің, оның ішінде? Марат Бопазов: электр энергиясының бірыңғай нарығын құру шеңберінде қандай негізгі қағидалар көзделген және Қазақстан үшін қандай артықшылықтар бар? Депутат Сәкен Өтебаев те министрге өз сұрағын жолдады: республика бойынша орташа алғанда тарифтер қаншалықты төмендеді? Олардың негізсіз өсуіне жол бермеу үшін қандай шаралар қолданылуда? Депутат Мансұрхан Махамбетов сұрақ қойды: ЖЭК секторын жоғарыда көрсетілген тізбеге қосу қандай артықшылықтар мен преференциялар береді? Екінші. бұл мәселе бойынша Сыртқы істер министрлігінің ұстанымы қандай? Қанат Мусиннің депутаттық мәселесі: "Нұрлы Жол" мемлекеттік бағдарламасы аясында Ұлттық электр желісінің транзиттік әлеуетін арттыруға мүмкіндік берген "Солтүстік-Шығыс-Оңтүстік транзитінің құрылысы" жобасы іске асырылды. Бұл жоба Шығыс Қазақстан және Алматы облыстарын Электрмен жабдықтаудың сенімділігін және электр энергиясының тапшылығын жабуды қамтамасыз етеді. Болашақта Қазақстанның тағы қандай өңірлерінде жаңа электр беру желілерінің құрылысы жоспарлануда? Депутат Ирина Унжакова: еліміздегі электр энергиясының 70% - ын көмірмен жұмыс істейтін жылу электр станциялары өндіреді. Министрлік шикізаттың осы түрін пайдаланудан болатын зиянды әсерді азайту бойынша қандай шаралар қабылдауда? "ЭКСПО-2017" халықаралық көрмесінің мұрасын осы салада, атап айтқанда, таза көмір технологияларын пайдалану бойынша табысты қолданудың қандай мысалдары бар?

Министр жауаптар мен түсіндірмелер берген сұрақтардың жалғасында бірқатар және басқа да депутаттар толыққанды сөз сөйледі. Мәжілістің вице-спикері Гүлмира Исимбаева отырысты қорытындылағаннан кейін Мәжіліс депутаттары Үкіметке, бірқатар министрліктерге, облыстардың, астананың және Республикалық маңызы бар қалалардың әкімдіктеріне жолданған ұсынымдарды қабылдады.

Дереккөз: http://www.parlam.kz